ماجرای اختلال در شبکه‌های HD سیما چیست؟
بیش از یک ماه از کلید خوردن طرح «اچ‌دی شدن شبکه‌های تلویزیون» می‌گذرد و حالا هر شبکه‌ای را که انتخاب کنید احتمالاً باید با ارتقای کیفیت تصویر، نور، رنگ و وضوح آن مواجه شوید. تحول مهمی که اهمیتش نه تنها بر کسی پوشیده نیست که با توجه به همه مشکلات سازمان صداوسیما در زمینه بودجه و مسایل و بحران‌های جاری و روتین آن، جای تقدیر هم دارد.
پیش از این سه شبکه تلویزیونی سه، مستند و تماشا، اچ‌دی شده بود و در تاریخ نهمین روز از نهمین ماه سال ۹۹ صداوسیما تلاش کرد یک باره ۱۰ شبکه دیگر را هم اچ‌دی کند تا شمار شبکه‌های اچ‌دی تلویزیون به ۱۳ عدد برسد.
شبکه یک، خبر، پویا، ورزش، افق، نمایش، نسیم، آی‌فیلم، ایران کالا، العالم از شبکه‌هایی هستند که در این تاریخ پخش تصاویر به صورت اچ‌دی از آنها کلید خورد. شبکه‌هایی که از مدتی قبل به صورت تستی و آزمایشی در درون سازمان اچ‌دی شده بودند.
هنوز برخی شبکه‌های اصلی مثل دو، چهار. پنج و… باقی مانده‌اند که به دلیل بودجه‌هایی که نیاز است، به پروسه اچ‌دی سازی وارد نشده‌اند. پروسه‌ای که از بخش تولید تا استودیوهای پخش، رژی و در نهایت پهنای باند لازم برای اچ‌دی شدن را در برمی‌گیرد. برای همین است که شبکه یک و سه که استودیوهای آنها پیش از این اچ‌دی شدند زودتر توانستند به این پروسه ورود کنند.
چرا برخی نتوانسته‌اند شبکه‌های اچ‌دی را دریافت کنند؟
بعد از گذشت چند هفته از اجرایی شدن طرح اخیر صداوسیما برخی از مخاطبان هنوز نتوانسته‌اند شبکه‌های اچ‌دی را به درستی دریافت کنند؛ اما چرا؟
در این چند روز چندین بار اطلاع‌رسانی شده است که گیرنده‌ها باید مجهز به قابلیت «اچ ای وی‌سی» (Hevc) باشند و ستاپ باکس‌ها یا گیرنده‌هایی که صرفاً Mpeg۴ را پشتیبانی می‌کنند، با اختلال برای دریافت شبکه‌های اچ‌دی مواجه خواهند شد.
اطلاع‌رسانی برای دریافت شبکه‌های اچ‌دی البته به طور کامل انجام نشده و هنوز برخی از مخاطبان رسانه ملی سرگردانند و نمی‌دانند چطور می‌توانند شبکه‌های اچ‌دی را دریافت کنند. در بیشتر اطلاع رسانی‌ها هم تنها به یک نکته تاکید شده است؛ اینکه «کانال‌های خود را دوباره جستجو کنید» با این حال حتی بعد از این مسأله هم هنوز بسیاری مشکل دارند، برخی هنوز تعدادی از شبکه‌های اچ‌دی را ندارند، یا تصویر برایشان ثابت می‌ماند و به اصطلاح فریز می‌شود و یا تصویر برایشان پرش دارد. اینها عمده‌ترین مشکلاتی است که مخاطبان با آنها مواجه هستند.
چرا شبکه‌های سیما «اچ‌دی» شد؟
علیرضا یادگاری مدیر ایستگاه‌های ماهواره صداوسیما است. یادگاری درباره دلیل اجرای طرح اچ‌دی شدن شبکه‌های سیما به خبرنگار مهر گفت: صداوسیما پهنای باند محدودی دارد. در این پهنای باند محدود می‌خواهد شبکه بیشتری قرار دهد و باید شبکه‌ها را فشرده‌تر کند. در فرایند اچ‌دی‌سازی، تصاویر و یا پیامی که قرار است به مخاطب برسد فشرده می‌شود. مثل فایل کامپیوتری که زیپ می‌شود تا حجم کمتری بگیرد. این فرایند با همان پشتیبانی «اچ ای وی سی» ممکن است در حالی که در شبکه‌های اس دی که به صورت mpeg۴ دریافت می‌شد تا حدود ۵۰ درصد بیشتر پهنای باند هدر می‌رفت و این فشردگی نبود.
صداوسیما پهنای باند محدودی دارد. در این پهنای باند محدود می‌خواهد شبکه بیشتری قرار دهد و باید شبکه‌ها را فشرده‌تر کند. در فرایند اچ‌دی‌سازی، تصاویر و یا پیامی که قرار است به مخاطب برسد فشرده می‌شود. مثل فایل کامپیوتری که زیپ می‌شود تا حجم کمتری بگیرد وی در توضیحاتی درباره مشکلات عمده مخاطبان در دریافت تصاویر نیز بیان کرد: مشکل عمده به ستاپ باکس‌ها برمی‌گردد و اینکه مخاطبان باید حتماً بدانند که گیرنده آنها باید Hevc با فرمت ۱۰ بیت را پشتیبانی کند، در حالی که اکنون در بازار ستاپ باکس‌های مختلفی وجود دارد که نهایت فرمت ۸ بیت را پشتیبانی می‌کند.
اگرچه یادگاری مشکل اصلی را به ستاپ باکس‌ها مرتبط می‌داند، اما این سوال پیش می‌آید که چرا زودتر این اطلاع‌رسانی نسبت به لزوم تغییر ستاپ باکس‌ها صورت نگرفته و یا مخاطبانی که با گیرنده‌های تلویزیونی شبکه‌ها را دریافت می‌کنند چرا درگیر این معضل هستند؟
به آنتن‌های داخل خانه اکتفا نکنید
محمودرضا تیموری مدیر فرستنده‌های کم و متوسط قدرت اداره کل فرستنده‌های تلویزیونی و رادیویی در صداوسیما نیز یکی دیگر از مسئولان پروژه اجرا شده در تلویزیون است. او در پاسخ به معضل دریافت شبکه‌ها بیان کرد: پشتیبانی از Hevc توسط گیرنده‌ها حتماً باید با فرمت ۱۰ بیت باشد. از طرف دیگر برخی به آنتن‌های داخلی اکتفا می‌کنند در صورتی که بهتر است روی پشت بام هم آنتن داشته باشند.
تیموری همچنین درباره کسانی که در شهرستان‌ها قادر به دریافت تصاویر اچ‌دی نیستند هم به این توضیح بسنده کرد: دریافت شبکه‌های اچ‌دی در مراکز استان مشکلی ندارد و در خارج از مراکز استان‌ها نیز «دسترسی به شبکه‌ها» در برنامه توسعه سازمان وجود دارد که به مرور انجام می‌شود.
با این حال بخشی از مشکلات دریافت تصاویر اچ‌دی نه به شهرستان‌ها مربوط می‌شود و نه به ستاپ باکس‌ها، بلکه بخشی از مخاطبان با گیرنده‌های تلویزیونی که قابلیت دریافت تصاویر Hevc را آن هم با فرمت ۱۰ بیت دارند، باز هم با اختلالاتی مواجه هستند.
برخی اختلال‌ها طبیعی است؛ یکی دو ماه صبر کنید
بیژن ابوالحسنی از دیگر متخصصان حوزه فنی صداوسیما در این باره با اشاره به تحولات عظیمی که در سازمان و در راستای اچ‌دی سازی رخ داده است برخی از این اختلالات را طبیعی می‌داند و معتقد است طی یک پروسه یکی دو ماهه رفع خواهد شد.
ابوالحسنی که مدیر توسعه ارتباطات نوری در اداره کل ارتباطات زمینی صداوسیما است، با اشاره به اچ‌دی شدن شبکه‌ها و مشکلاتی که مردم در سراسر کشور برای دریافت شبکه‌های اچ‌دی دارند، بیان کرد: برنامه‌ریزی شبکه‌ها در بسته‌هایی که روی فرستنده‌ها پخش می‌شود، تغییر کرده است و با اچ‌دی شدن شبکه‌ها رمزنگاری جدیدی اضافه شده که تحولات جدیدی را هم در پی داشته است.
وی با اشاره به آنچه که در پی اچ‌دی‌سازی شبکه‌ها انجام شده است، یادآور شد: تصاویر خامی که از دوربین‌ها دریافت می‌شوند حجم بالایی دارد و نمی‌توان آنها را در پهنای باند کم گنجاند. باید این تصاویر را فشرده سازی کرد که نیاز به کدگذاری‌های استاندارد دارد. این کدینگ پیش از این در بستر MPEG۴ انجام می‌شد و حالا با اچ‌دی شدن شبکه‌ها که (در آینده همه شبکه‌ها را شامل می‌شود) نیاز به کدینگ دیگری داشتیم تا فشرده‌سازی بیشتر شود.
ابوالحسنی توضیح داد: اطلاعات تصویر از جمله رنگ، داده و… اکنون با فشرده سازی، این وضوح تصویر بالاتر را حاصل کرده است. شبکه‌های اس دی در واقع Standard Definition هستند و در مقابل آنها اچ‌دی High Definition است، یعنی وضوح تصویری بالاتری دارد.
باید مدتی بگذرد تا بازنگری‌ها تکمیل شود. ما یک طرح اولیه داشتیم و الان اختلالاتی در رمزگشایی و دریافت شبکه‌ها به‌وجود آمده است که درنهایت منجر به اصلاحات طرح اولیه خواهد شد ابوالحسنی با اشاره به مشکلات دریافت شبکه‌های اچ‌دی برای برخی مخاطبان هم عنوان کرد: برخی از افراد شبکه‌های اس دی را به راحتی دریافت می‌کنند اما تصویر شبکه‌های اچ دی برایشان فریز می‌شود و این با خود گیرنده‌های آنها در ارتباط است. درواقع اگر گیرنده‌های مناسب را داشته باشند نباید چنین اتفاقاتی رخ دهد.
وی در تشریح فرایند اچ‌دی‌سازی گفت: دو مبحث وجود دارد، یکی تغییر برنامه‌های فشرده‌سازی و کدینگ و زیرساخت‌های مرتبط با آن است که طبیعتاً منجر به تغییراتی در دریافت شبکه‌ها نیز می‌شود. در نهم آذرماه امسال تعدادی از شبکه‌ها اچ‌دی شد و این فرایندی پیچیده داشت و برحسب بازخوردهایی که از مردم یا رسانه‌ها دریافت خواهیم کرد، یک فرایند زمانی دیگری باید طی شود تا باگ های سیستم گرفته شود.
ابوالحسنی از بازنگری‌ها در فرآیند ارسال و دریافت سخن گفت و عنوان کرد: براساس این بازخوردها بسته‌هایی که به صورت اس دی و اچ‌دی روی شبکه‌ها دریافت می‌شود نیز بازنگری می‌شود تا به نقطه بهینه‌ای برسیم که دیگر مردم دچار فریز شدن یا پریدن شبکه و یا عدم دسترسی نشوند.
مدیر توسعه ارتباطات نوری در اداره کل ارتباطات زمینی صداوسیما اضافه کرد: گذر زمانی لازم است تا این باگ ها یا اختلالات سیستمی گرفته شود که ممکن است حدود یک یا دو ماه طول بکشد.
وی در پایان پاسخ به اینکه چقدر از این اختلالت پیش بینی شده بود بیان کرد: برخی از این مسائل پیش بینی شده است اما چون این کدینگ جدید است و به تازگی مورد استفاده قرار گرفته است این مسائل پیش آمده است و باید مدتی بگذرد تا بازنگری‌ها تکمیل شود. ما یک طرح اولیه داشتیم و الان اختلالاتی در رمزگشایی و دریافت شبکه‌ها به‌وجود آمده است که درنهایت منجر به اصلاحات طرح اولیه خواهد شد.
